Over MuziekGeluk,
de IGNAR-methode en mij
Hoe het begon
Tijdens de zorg voor mijn moeder met Alzheimer ben ik intuïtief muziek gaan inzetten. Ik dacht eerlijk gezegd dat iedereen dat deed: mantelzorgers, ziekenhuizen, woonzorgcentra. Achteraf gezien was dat naïef.
Het inzicht kwam toen mijn vader en ik werden geïnterviewd voor een boek over Alzheimer. De schrijfster zei: wat jullie doen is bijzonder. Muziek wordt in de dementiezorg vooral gebruikt als entertainment, niet als zorghulpmiddel, zoals jullie dat doen.
Die opmerking bleef hangen. Mijn wens werd: dat iedereen die zorgt voor iemand met dementie dezelfde steun van muziek kan ervaren als wij thuis.
Nu nog zegt mijn vader “zonder de muziek hadden we de zorg thuis niet volgehouden” Muziek gaf mijn moeder houvast. Het hield de sfeer warm en prettig. Het gaf mijn vader en mij gespreksonderwerpen. Bovenal bleef muziek ons contactmiddel met mijn moeder, ondanks haar dementie. En dat gun ik iedereen.
Waarom muziek zo krachtig is in de laatste levensfase
- Het gericht inzetten van de juiste muziek maakt dementiezorg lichter, makkelijker en ja ook leuker.
- Mensen met dementie ervaren houvast, rust, plezier en herkenning door muziek die echt bij hen past. Muziek die resoneert, is een energie – een kracht die ons raakt tot in het diepst van ons zijn, ook bij dementie.
Van intuïtie naar methodiek
Vanaf dat moment ben ik me volledig gaan verdiepen in Alzheimer, dementie, muziek en het brein: boeken, documentaires, wetenschappelijke studies. Die kennis heb ik gecombineerd met mijn eigen praktijkervaring.
Zo is, ruim tien jaar geleden, de MuziekGeluk-methodiek ontstaan. In de jaren daarna is deze organisch doorontwikkeld, gevoed door trainingen, nieuwe inzichten uit de wetenschap en gesprekken met zorgprofessionals, partners, kinderen en specialisten.
Wat MuziekGeluk doet
De MuziekGeluk-methodiek biedt nu een dementieondersteuning gebaseerd op datgene wat níet door dementie wordt aangetast. Vanuit de muziek die blijft – én de bijbehorende herinneringen – krijg je concrete handvatten en tools om ondersteuning te bieden die:
- uitgaat van de persoon met dementie,
- bouwt op wat in het brein behouden blijft.
Dit heeft twee grote voordelen:
- De ondersteuning blijft werken tot het einde, omdat de herkenning in het brein blijft.
- De ondersteuning sluit aan bij degene met dementie.
Hierdoor blijven eigen regie en waardigheid behouden. Er wordt niet vóór iemand gekozen of bepaald; de persoon met dementie is de gids en leidraad. Zo ontstaat er een dementieondersteuning die werkt en waar iedereen blij van wordt.
1. Passende Activiteiten
De MuziekGeluk-methode geeft je de tools om bezigheden en activiteiten te vinden waarvan de patronen in het brein bekend zijn én blijven. Passende activiteiten zijn voor iemand met dementie van groot belang: ze geven betekenis aan de dag, bieden houvast en iets om handen
Deze activiteiten geven ruimte en vrije tijd aan de ondersteuner én houden de persoon met dementie actief betrokken bij het dagelijks leven. Ook dragen ze bij aan het behoud van eigenwaarde
(Möhler et al., 2020).
2. Herkenbare omgeving:
Met MuziekGeluk kun je een omgeving creëren die blijvende herkenning en houvast geeft aan iemand met dementie.
Wanneer door dementie de herkenning van de omgeving verdwijnt, kunnen verwarring, angst en onrust ontstaan. De persoon met dementie kan op zoek gaan naar “thuis”, met als gevolg dwalen, onbegrepen gedrag of zelfs agressie — allemaal uitingen van een roep om hulp op vragen als: waar ben ik, wat moet ik, help me.
MuziekGeluk geeft je de tools om voor degene met dementie een thuishoekje te creëren dat blijvende herkenning biedt, omdat het is gebaseerd op wat níet wordt aangetast door dementie.
Een herkenbare en vertrouwde omgeving is van cruciaal belang voor iemand met dementie. Zij geeft emotionele rust, stimuleert herinneringen en ondersteunt communicatie
(Førsund et al., 2018).
3. Helpende Playlisten
De MuziekGeluk-methode geeft je de tools om bij dementie de juiste muziek te vinden en daaruit zorggerichte playlisten te maken die de ondersteuning merkbaar vergemakkelijken.
Deze playlisten vergroten, contact, bieden gesprekstof en geven gevoelens van veiligheid, huiselijkheid en geborgenheid aan degene met dementie – misschien wel het mooiste geschenk dat je kunt geven aan iemand die zoveel moet verliezen.
Onderzoek laat zien dat het gericht inzetten van muziek het welzijn verbeterd van zowel degene met dementie als van diens zorgverlener (Hanser et al., 2011).
Daarnaast geven gepersonaliseerde playlisten mantelzorgers tijd voor zichzelf
(Kulibert et al., 2018).
De IGNAR Methode
Eerbetoon aan mijn moeder
Omdat de methodiek breder is geworden dan alleen muziek, heeft zij een passender naam gekregen: IGNAR. Mijn naam, die mijn moeder heeft gevonden in het Noorse boek Het geslacht Bjørndal.
De naam is tevens een eerbetoon aan mijn moeder, van wie ik veel heb geleerd. Veel van die lessen leven voort in de methodiek: de mens en zijn uniekheid centraal stellen, respect voor ieder individu.
Daarom werkt de IGNAR-methode zonder vaste voorschriften, richtlijnen of regels. Iedere regel doet immers tekort aan de uniekheid van ieder mens – met of zonder dementie.
Het werkelijk zien van degene met dementie, en hem of haar als leidraad en gids nemen, is de enige manier – en naar mijn overtuiging ook de juiste manier – om dementiezorg te bieden die recht doet aan wie iemand is.
IGNAR staat voor:
- Individueel – de eigen smaak en voorkeuren van de persoon staan centraal.
- Gericht – je werkt met wat bij iemand behouden blijft.
- Natuurlijk – geen medicijn, maar een vanzelfsprekend onderdeel van het leven.
- Afgestemd – alles sluit aan op wie iemand is en was.
- Resonerend – het blijft herkenbaar en betekenisvol tot het einde.
Zo geeft de IGNAR-methode houvast aan de persoon met dementie én maakt zij de zorg voor de omgeving lichter, warmer en menselijker.
Wil je ontdekken wat MuziekGeluk voor jou kan betekenen? Bekijk de trainingen voor zorgprofessionals en mantelzorgers in Nederland en België, of bestel het boek Muziek als bondgenoot bij dementie voor thuis.